Historia warszawskich nekropolii
Nekropolie odgrywają istotną rolę w krajobrazie kulturowym i społecznym Warszawy, stanowiąc nie tylko miejsca pochówku, ale także symboliczne miejsca pamięci, które ukazują bogactwo historii miasta oraz znaczenie różnorodności kulturowej i wyznaniowej. Cmentarz Stare Powązki to jeden z najstarszych i najważniejszych cmentarzy w Polsce. Został założony w końcu XVIII wieku i uroczyście poświęcony w obecności króla Stanisława Augusta. Sztuka sepulkralna niezwykle bogata i różnorodna stanowi bogate dziedzictwo kulturalne, na cmentarzu spoczywają wybitne postaci związane z Warszawą i Polską. Powązki Wojskowe zostały założone w 1912 roku przez władze Warszawskiego Okręgu Wojskowego jako cmentarz prawosławny przeznaczony na pochówki żołnierzy rosyjskich.
To tam spoczywają żołnierze polegli za ojczyznę w różnych okresach historii Polski, bohaterowie powstań i ofiary zbrodni wojennych. Cmentarz Ewangelicko-Augsburski założono w 1792 roku. To miejsce pochówku wybitnych postaci związanych z historią i kulturą Warszawy, reprezentujące różnorodność wyznań i bogactwo artystyczne miasta. Cmentarz Żydowski na Okopowej, powstały w XIX wieku, to jedno z najważniejszych miejsc pochówku żydowskiej społeczności Warszawy. Pomimo zniszczeń wojennych, pozostaje ważnym świadectwem historii i kultury tej społeczności. Warszawskie nekropolie stanowią niezwykłe miejsca pamięci.
Znane groby i postaci
Na Cmentarzu Stare Powązki spoczywają m.in. rodzice Fryderyka Chopina i jego siostry, rodzeństwo Marii Skłodowskiej-Curie, noblista Władysław Reymont, reżyser Krzysztof Kieślowski, aktor Krzysztof Kolberger, piosenkarka Violetta Villas, kurier z czasów II wojny światowej: Jan Nowak-Jeziorański. Na Powązkach Wojskowych znajdują się zarówno kwatery i pomniki osób związanych z walka o niepodległość i wolność, jak i osób związanych z minionym system, a także wybitnych artystów, polityków, sportowców, pisarzy, np. Ireny Szewińskiej, Jana Brzechwy, Bronisława Geremka, Janusza Głowackiego, Jacka Kuronia.
Na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim spoczywają m.in. rodzina Wedlów, założyciele dzisiejszych wielkich zakładów farmaceutycznych: Henryk Klawe, rodzina Spiessów, architekt tego cmentarza: Szymon Bogumił Zug, lekarz rodziny Chopinów: Jan Fryderyk Wilhelm Malcz, aktorki Gabriela Kownacka, Małgorzata Braunek, autorka ‘Sztuki kochania” Michalina Wisłocka. Na Cmentarzu Żydowskim na Okopowej spoczywają m.in. Ludwik Zamenhof, twórca esperanto, Adam Czerniaków – przewodniczący warszawskiego Judenratu, dziadkowie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, dziadkowie Tamary Łempickiej.
Architektura i zabytki
Jeszcze przed oficjalnym otwarciem cmentarza zbudowano katakumby, ich twórcą był królewski architekt Dominik Merlini. Murowane, kryte dachówką, stały się miejscem spoczynku osób z rodziny i otoczenia króla Stanisława Augusta. To jest właśnie najstarszy fragment cmentarza, znajdujący się pomiędzy dzisiejszym kościołem św. Karola Boromeusza a katakumbami. Nie bez powodu Stare Powązki nazywane są nekropolią narodową. Cmentarz jest także swoistym muzeum przepięknej architektury sakralnej i rzeźby: znajdziemy tu grobowiec Stanisława Lilpopa, zbudowany w formie neogotyckiej kaplicy, kaplice rodziny Kronenbergów, grób Marii Wisnowskiej z pomnikiem dłuta Bronisława Syrewicza, nagrobek Jerzego Waldorffa i wiele innych. Na Powązkach Wojskowych znajdują się zarówno kwatery wojskowe jak i cywilne, nekropolia stała się również elitarnym cmentarzem dla towarzyszy partyjnych, których chowano przy Alei Zasłużonych.
Po transformacjach ustrojowych nastąpiło wiele zmian. Cmentarz Ewangelicko-Augsburski to miejsce spoczynku wielu zasłużonych Polaków i wspaniałej sztuki sakralnej. Cmentarz Żydowski przy ul. Okopowej stanowi wyjątkową galerię sztuki sepulkralnej: obok tradycyjnych macew, prostych oheli, znajdziemy obeliski i wyjątkowe, wyszukane w formie grobowce i mauzolea zamożnych i znanych osób: przedsiębiorców, polityków, artystów. Wiele z nich wykonanych zostało przez mistrzów takich jak Abraham Ostrzega (m.in. nagrobki Estery Pave, Jana Sieroty, Mauzoleum Trzech Pisarzy), Szymon Kratka (m.in. nagrobek Józefa Jankielewicza), Feliks Rubinlicht (nagrobek Ester Rachel Kamińskiej) czy Henryk Kuna. Dziś Cmentarz zajmuje powierzchnie ok. 24 ha i jest miejscem pochówku osób wybitnych i zasłużonych, a także miejscem pamięci o walkach w obronie Ojczyzny.
Godziny otwarcia, bilety, lokalizacja i wskazówki dojazdu
Cmentarze są dobrze skomunikowane z transportem publicznym, co ułatwia dostęp dla odwiedzających z różnych części Warszawy. Na Cmentarz Stare Powązki można dotrzeć tramwajem linii 6, 13, 17, 18, 19, 28 lub autobusami linii 157, 171, 182, 185. Na Powązki Wojskowe najlepiej dojechać tramwajem linii 6, 13, 17, 18, 19, 28 lub autobusami linii 157, 171, 182, 185. Na Cmentarz Ewangelicko-Augsburski najlepiej dojechać tramwajem linii 7, 9, 25, 33 lub autobusami linii 111, 180, 186.
Z kolei na Cmentarz Żydowski na Okopowej można dojechać tramwajem linii 22, 24, 25 lub autobusami linii 118, 171, 227. W okolicy każdego z tych cmentarzy znajdują się miejsca parkingowe, co daje możliwość wygodnego dojazdu własnym samochodem. Wejście na teren cmentarzy jest bezpłatne i dostępne od świtu do zmierzchu, z wyjątkiem Cmentarza Żydowskiego, gdzie godziny dostępu mogą się różnić z uwagi na praktyki religijne.