Jest to dawny teren pozalewowy u podnóża skarpy wiślanej, powstały dzięki przesunięciu się na wschód koryta Wisły. W 1762 jego właściciele Eustachy i Maria Potocka za zgodą króla Augusta III Sasa utworzyli tam jurydykę Mariensztat. Nazwa, od imienia właścicielki, pochodzi z języka niemieckiego (Marienstadt, co oznacza „miasto Marii”). Miasteczko Marii miało prawo do organizowania jarmarków i w każdy wtorek targów, a ratusz był przy przy ul. Żródłowej.
W latach 20. XIX wieku, po dobudowaniu przez Kubickiego arkad do zamku, Mariensztat zyskał wygodną komunikację ze Starym i Nowym Miastem, dzięki biegnącej pod arkadami Kubickiego ulicy Bocznej.
Budowa stałego mostu przez Wisłę została zapisana w ustawie sejmowej już w 1794 (Sejm Czteroletni). Doprowadziło to do powstania licznych projektów mostu przez Wisłę, między innymi projektu Feliksa Pancera, obejmującego most i dojazd do niego.
W związku z planowaną budową zjazdu w 1844 r wyburzono gmach klasztoru ss. Bernardynek (po 1831 r. to były koszary) i kościół św. Klary. Wytyczono ulicę Nowy Zjazd, która biegła początkowo wiaduktem Pancera ku Wiśle i ul. Dobrej, a od 1864 roku – do mostu Kierbedzia.
Ale ze względu na brak funduszy został zrealizowany tylko dojazd do przyszłego mostu, który do czasu budowy mostu Kierbedzia, pełnił funkcję dojazdu do mostu łyżwowego przy Bednarskiej.
Dojazd składał się z nasypów ziemnych połączonych siedmioprzęsłowym wiaduktem (wiadukt Pancera: 1844-46 r.). Dopiero kiedy zbudowano pierwszy w Warszawie most stalowy (Kierbedzia), to wiadukt Pancera stanowił logiczny dojazd do niego.
Mariensztat przedwojenny
Przed I i II wojną światową był typową dla Powiśla osadą robotniczą (położona nieco bardziej na północ niż obecnie), z kamienicami, drukarniami, zakłady białoskórniczymi i łaźniami, a na rynku handlowano żywnością.
Mariensztat powojenny
To kolonia mieszkaniowa MARIENSZTAT – osiedle dla przodowników pracy – budowniczych Trasy Wschód-Zachód. Całe założenie powstało po II wojnie światowej jako pierwsze osiedle w odbudowywanej stolicy. W czasie budowy osiedla zmieniono dawną siatkę ulic. Zaprojektowano infrastrukturę społeczną i usługową, uregulowano rynek i umieszczono wiele elementów dekoracyjnych. Odbudowano jedynie najwartościowsze kamienice. Na nową zabudowę osiedla Mariensztat składały się 53 budynki (łącznie z zabudową ul. Bednarskiej). Była to rekonstrukcja połączona z nową kreacją oraz adaptacja do nowych potrzeb zabytkowych domów. Sam moment budowy upowszechnił pierwszy polski kolorowy film fabularny „Przygoda na Mariensztacie” nakręcony w większości w Łodzi.
